#BeeldendBlog #22: de kunst afkijken (deel 1)

In deze serie kijk ik naar beeldend werk wat ik ooit maakte. ‘Ooit’ kan zijn alles tussen meer dan 20 jaar geleden en vanmorgen. Deze keer: de kunst afkijken (deel 1).

 

Kopieergedrag

Veel dingen die we doen, doen we omdat we dat van anderen afkijken. Bewust, onbewust, stiekem, met enige aanmoediging, op wat voor manier dan ook. ‘Beter goed gejat dan slecht verzonnen’, hoor ik regelmatig zeggen. En ook bijvoorbeeld Picasso heeft zo’n beetje alles bij elkaar ‘gestolen’ om het zich eigen te maken en te sublimeren. Voor sommige zaken hebben we aanleg of interesse. Die dingen zoeken we op, daar willen we meer van weten, daar willen we ons mee voeden om er beter in te worden – omdat we dat leuk vinden. Op de Haagse kunstacademie, waar ik een jaartje of wat mocht rondlopen, was ‘de kunst afkijken’ letterlijk onderdeel van sommige lessen.

 

De kunst afkijken

Wat precies de opdracht was, weet ik niet meer, maar bij het vak schilderen was het een keer de bedoeling om  een kopie te maken van een bestaand schilderij. Ik heb toen twee schilderijen van twee totaal verschillende schilders in elkaar gezet. Een doek van Piet Mondriaan (1872-1944), Compositie nr. 1 met grijs en rood, uit 1938-39, diende als raamwerk voor een schilderij van de Engelse schilder William Turner (1775-1851) van honderd jaar eerder: The Fighting Temeraire. “Turner into Mondrian” noemde ik de uitvoering. Ik herinner me dat de docente het werk even in het licht hield om er zeker van te zijn dat ik niet stiekem een afbeelding van het schilderij van Turner erin geplakt had. Missie geslaagd!

Nog eens Turner

Turner staat als schilder op eenzame hoogte. Nog voordat de impressionisten aan hun experiment begonnen, was hij rond 1845-50 al zo’n beetje tot abstractie gekomen. In zijn aquarellen komt dat nog sterker tot uitdrukking dan in zijn schilderijen. Geen beeldend kunstenaar heeft zoveel schetsen, aquarellen en tekeningen nagelaten  als Turner: circa 37.500. Ze zijn in goede handen bij TATE in Londen.

 

Er wordt wel beweerd dat Turner zich aan de mast van een schip liet vastbinden om de elementen te trotseren, waarna hij vanuit die ervaring het schilderij ‘Snowstorm, steamship off a harbour’s mouth’ maakte. Waar of niet, hij heeft de sneeuwstorm op zee zó verbeeldt, dat ik bereid ben het ogenblikkelijk te geloven. In mijn eerste jaar op de academie heb ik een studie in eitempera gemaakt van dit doek. Eitempera is een medium van eigeel en gedistilleerd water (bier kan ook). Wanneer je de eitempera mengt met een pigment krijg je een prachtige zijdeglansverf met sterke kleurkracht. Deze verftechniek bestaat tenminste al enkele enkele duizenden jaren, en raakte wat meer op de achtergrond door de uitvinding van de olieverf aan het begin van de 15de eeuw. (Mede toegeschreven aan de gebroeders Hubertus en Jan van Eyck.)